Landbouwers - koolstofbouwers: met een optimaal koolstofgehalte in de bodem naar een klimaatrobuuste landbouw
Tussen 2019 en 2023 begeleidden de Bodemkundige Dienst van België en Regionaal Landschap Zuid-Hageland 20 landbouwers uit Zuid-Hageland. Ze namen maatregelen om meer koolstof in hun bodems op te slaan, en zo een positieve bijdrage te leveren in de strijd tegen de klimaatopwarming.
Dit demonstratiemoment voor landbouwers en andere geïnteresseerden, rondt na vijf jaar het Vlaams klimaatproject ‘Landbouwers koolstofbouwers’ af. Dankzij verschillende metingen en proeven konden de aanwezigen tijdens het demomoment met eigen ogen de effecten van een goede koolstofbalans in de bodem bekijken.
De koolstoflandbouwers en hun maatregelen
Vijf jaar geleden begon de zoektocht naar landbouwers die wilden deelnemen aan dit klimaatproject. Zo kwam de familie Avermaete van de Beenshoeve in Tienen naar boven. Philippe Avermaete en Nele Kempeneers: “Zorgen voor duurzame koolstofopslag zit bij de Beenshoeve in de algemene filosofie, wij zijn daar alle dagen mee bezig. Acht jaar geleden al stopten we met ploegen. We werken met stalmest, en zaaien groenbemesters in. We merken dat de bodem vruchtbaarder is, meer vocht vasthoudt, en zien veel regenwormen! Bovendien is er ook nog eens minder erosie.”
Deelnemers kozen ervoor om aan de slag te gaan met compost, niet-kerende bodembewerkingen (stoppen met ploegen), het inwerken van oogstresten of houtsnippers, het inzaaien van groenbedekkers of de aanplant van onder andere fruitbomen en -struiken, en houtkanten. Voor deze laatste maatregelen kregen de landbouwers begeleiding van het Regionaal Landschap.
Meten is weten
“De afgelopen vijf jaren hebben de deelnemende landbouwers inspanningen gedaan om het koolstofgehalte in hun bodems te optimaliseren. Vandaag willen we hen de effecten daarvan laten zien,” licht Mia Tits van de Bodemkundige Dienst van België toe. Het opslaan van koolstof in de bodem is immers een zaak van lange termijn, maar een bodem met een optimaal koolstofgehalte helpt in de strijd tegen de klimaatopwarming én geeft een betere opbrengst voor de landbouwer.
“Door organische stof (= koolstof) op te bouwen in de bodem, wordt in de eerste plaats een hoop CO2 uit de atmosfeer opgeslagen,” aldus Mia, “aanvoer van koolstof houdt bovendien bodemleven in stand. Een gezond bodemvoedselweb betekent voor de landbouwer een pak minder kosten en werk: kunstmest en bestrijdingsmiddelen kunnen afgebouwd worden. De bodem krijgt structuur. Na enkele jaren inspanning om het koolstofgehalte in de bodem te verhogen, zie je daardoor dat er meer water kan infiltreren in de bodem. Er is minder bodemverdichting. Dit alles maakt dat zo’n bodem, en de gewassen erop, beter bestand zijn tegen langere periodes van droogte, en dat in geval van hevige neerslag het water sneller de bodem kan insijpelen.”
Tijdens het demonstratiemoment werd een rondleiding gegeven door de lange-termijnproef van de Bodemkundige Dienst van België in Bierbeek, aangelegd in samenwerking met de provincie Vlaams-Brabant en VLACO. In deze proef wordt reeds meer dan 25 jaar aan koolstofopbouw gedaan door de toediening van GFT-compost. Hierdoor is de proef ideaal om de voordelen van organische stof in de bodem te demonstreren aan de hand van allerlei metingen en waarnemingen.
Koolstofboekhouding
De Bodemkundige Dienst van België maakte tijdens het project een ‘koolstofboekhouding’ van alle deelnemende landbouwbedrijven. Zo kregen de landbouwers een overzicht: hoeveel koolstof komt er binnen in mijn bedrijf en sla ik in mijn bodems op, hoeveel broeikasgassen worden uitgestoten? Vervolgens werden mogelijke maatregelen besproken om het koolstofgehalte in de bodem te optimaliseren. Voor iedere kilogram koolstof die je langdurig in de bodem stopt, heb je immers 3.7 kg CO2 uit de atmosfeer gehaald. Zo’n koolstofboekhouding bekijk je dus op bedrijfsniveau. Mia Tits legt uit: “Op een bedrijf wordt bij sommige activiteiten koolstof opgeslagen, bij andere activiteiten is er dan weer koolstofverlies.” In de akkerbouw zorgt het inwerken van dierlijke mest in de bodem bijvoorbeeld voor de opslag van koolstof, maar als die mest vervolgens wordt afgebroken in de bodem (humus), komt er naast CO2 ook lachgas vrij (een ander broeikasgas, dat nog sterker is dan CO2) dit moet je ook meenemen in de boekhouding. Maatregelen zorgen er dus liefst voor dat de balans van de koolstofboekhouding in de goede richting gaat.
Gerelateerde artikels
Beoordeel zelf de bodemkwaliteit op jouw bedrijf
In kader van het B3W-project werd een gids samengesteld waarmee je als landbouwer zelf leert de kwaliteit van je bodem te beoordelen in drie stappen: Kijk naar je perceel. Meet de verdichting met een prikstok. Analyseer een aardkluit. Bekijk de gids op de B3W-website.
MiNiMax - Volg op hoeveel stikstof er momenteel in de bodem zit
Binnen het project 'MiNiMax" worden ook in 2024 maandelijks 36 Vlaamse percelen opgevolgd. De actuele bodemstikstofgehaltes, de toegepaste teeltmaatregelen en bodembewerkingen, de stikstofbemesting en de weersgegevens worden in kaart gebracht en visueel voorgesteld in een vrij toegankelijk online dashboard.
Beginnen aan je moestuin, de eerste stap: een bodemanalyse!
Goede grond is de basis van álles, dat zegt ook televisiemaker Wim Lybaert in een artikel van Radio2. Zijn eerste tip om aan de slag te gaan voor je moestuin is dan ook zorgen voor goede grond. Wil je er zeker van zijn? Dan kan je natuurlijk bij de Bodemkundige Dienst van België terecht voor een analyse!