Agroforestry 2025

Context

Agroforestry of boslandbouw is een landgebruiksysteem waarbij het telen van landbouwgewassen of veehouderij gecombineerd wordt met de productie van houtige gewassen op eenzelfde perceel. In de praktijk vertalen agroforestrysystemen in Vlaanderen zich meestal in een landbouwgewas tussen bomenrijen of hoogstambomen in combinatie met begrazing. Het systeem is in hoofdzaak gebaseerd op het produceren in verschillende etages (gewaslaag met daarboven de boomlaag) om de beschikbare hulpbronnen zoals licht, water en nutriënten efficiënter te benutten en zo de productie per oppervlakte-eenheid te verhogen. In de Vlaamse context waar de oppervlakte landbouwgrond beperkt is en er steeds gezocht wordt naar productievere landbouwsystemen heeft agroforestry potenties om bij te dragen aan een ecologische intensivering van de landbouw.

Doel

Met dit VLAIO-project boden de projectpartners begeleiding voor de doelgroep, om agroforestry van de grond te krijgen in Vlaanderen. We richtten ons hierbij in eerste instantie tot de grondgebonden landbouwsector, zonder daarbij de andere schakels in de keten, van boomkwekerij tot hout- en biomassaverwerkende bedrijven, uit het oog te verliezen. De overkoepelende projectdoelstelling was de doorbraak op relatief korte termijn van haalbare, rendabele en effectieve agroforestrysystemen in Vlaanderen, dit door het uitvoeren van een participatief traject met relevante stakeholders, gevoed door enerzijds kennisopbouwend onderzoek over agroforestry in Vlaanderen en anderzijds een effectieve kennisontsluiting en –verspreiding.

Aanpak

het potentieel van agroforestry in zijn verschillende vormen in kaart brengen;
kennis verbeteren over ecologische interacties, ecosysteemdiensten, technische impact en bovenal economische opportuniteiten. Dit doen we voor een aantal voor Vlaanderen relevante agroforestry-situaties
doorbreken van de sociaalpsychologische barrières voor adoptie met inzicht in intentie, attitude, normen, perceptie en sociale identiteit van landbouwers
richtlijnen, praktische aanbevelingen en vernieuwende oplossingen aanbieden aan landbouwbedrijven betreffende de toepassing van agroforestry;
doelgroepbedrijven stimuleren en begeleiden bij de aanleg van agroforestry percelen, aangepast aan hun specifieke bedrijfssituatie.

Agroforestry Vlaanderen

Online kennisloket

Resultaten

Op lange termijn zorgt agroforestry voor een duidelijke verhoging van het organische-stofgehalte van de bodem (Pardon et al., 2017). Hierdoor kunnen water en nutriënten beter vastgehouden worden in de wortelzone van het landbouwgewas. Omdat de boomwortels in vele gevallen ook nutriënten zullen opnemen, zijn de gevolgen op de nutriëntenbeschikbaarheid minder eenduidig.

Links: proefopzet in het onderzoek van Pardon et al. (2017). Loodrecht op de bomenrij en op een rand zonder bomenrij als controle werden transecten aangelegd, langs dewelke op verschillende afstanden tot de bomenrij bomenstaalname en staalnames voor gewasopbrengst gebeurden. Rechts: Bodemorganische koolstofgehalte als functie van de afstand tot de rand van het perceel, met bomenrij (rode lijn) en zonder bomenrij (controle; blauwe lijn). De lijnen zijn regressielijnen gefit op basis van de gemeten bodemorganische koolstofwaarden (punten). De grijze schaduw geeft het 95% betrouwbaarheidsinterval (Pardon et al., 2017).

Effect op water in de bodem en gewasopbrengst

Uit onderzoek op percelen met een volwassen populierenrij blijkt dat in de wortelzone van het landbouwgewas competitie voor water kan ontstaan tijdens het groeiseizoen, zodat de bodem hier sterk indroogt (groene lijn op onderstaande figuur). Als de boomwortels door middel van een barrière afgesneden worden van het landbouwperceel, was de zone nabij de bomen vaak juist natter, omdat het gewas hier minder verdampte (blauwe lijnen op onderstaande figuur).

Bij gewassen die vroeg geoogst worden, zoals wintergerst, kan er zelfs bij volwassen bomen nog een redelijke productie van het gewas verwacht worden. Voor gewassen zoals maïs en aardappelen, die qua groeiseizoen sterk overlappen met de bomen, kan de opbrengst nabij de bomen sterk terugvallen als de bomen ouder worden.

Coussement, T., Maloteau , S., Pardon, P., Artru, S., Ridley, S., Javaux, M., Garré, S., 2018. A tree-bordered field as a surrogate for agroforestry in temperate regions: where does the water go? Agric. Water Manage. 210, 198-207.

Pardon, P., Reubens, B., Reheul, D., Mertens, J., De Frenne, P., Coussement, T., Janssens, P., 2017. Trees increase soil organic carbon and nutrient availability in temperate agroforestry systems. Agric. Ecosyst. Environ. 247, 98-111.

Pardon, P., Reubens, B., Mertens, J., Verheyen, K., De Frenne, P., De Smet, G., Van Waes, C., Reheul, D., 2018. Effects of temperate agroforestry on yield and quality of different arable intercrops. Agric. Syst. 166, 135-151.

Projectpartners: ILVO, Inagro, UGent, Bodemkundige Dienst van België en Boerennatuur Vlaanderen

Financiering: VLAIO

Looptijd van het project: 2021-2024