SoilCare
Dit Europees project focust op bodemkwaliteit in Europa.
Context
De kwaliteit van de Vlaamse landbouwbodems laat vaak te wensen over. Zo blijkt bv. uit de statistieken van de Bodemkundige Dienst van België dat het organische-stofgehalte van de Vlaamse landbouwbodems sedert het begin van de jaren ’80 sterk gedaald is. Vlaanderen staat hierin niet alleen. Overal in Europa en bij uitbreiding uit de hele wereld bereiken ons alarmerende berichten over erosie, verzuring, nitraatuitspoeling, afnemende bodemvruchtbaarheid, achteruitgang van bodembiodiversiteit enz. De degradatie van landbouwgronden is een groot probleem zowel voor de landbouwers als voor het milieu in Europa.
Intensieve landbouwpraktijken zoals zware bodembewerking (ploegen), monocultuur, onvoldoende gewasrotatie, het gebruik van zware machines en het onduurzaam gebruik van agrochemische middelen zijn belangrijke oorzaken van de achteruitgang van bodemkwaliteit. Hoewel er tal van goed gekende teelttechnieken bestaan die kunnen bijdragen tot de verbetering van de bodemkwaliteit, zoals aangepaste gewasrotaties, gewasdiversificatie, verminderde of geen bodembewerking, mulchen en het gebruik van groenbedekkers, blijft de praktijktoepassing van deze technieken meestal beperkt in Europa, ondanks diverse stimuli vanuit het beleid.
Doel en aanpak
In dit kader werd in 2016 een Europees project opgestart, SoilCare genaamd. Dit project heeft als doel teeltsystemen en landbouwtechnieken in kaart te brengen die kunnen bijdragen tot de verbetering van de bodemkwaliteit en zodoende ook tot de rendabiliteit en duurzaamheid van de landbouw in Europa.
Door een transdisciplinaire benadering worden voordelen en nadelen van een nieuwe generatie teeltmaatregelen geëvalueerd. Hierbij wordt gekeken naar alle relevante biofysische, sociaaleconomische en politieke aspecten. Veelbelovende bodem-verbeterende teeltsystemen (BVTS) worden geselecteerd voor een wetenschappelijke evaluatie in 16 onderzoeksgebieden verspreid over Europa. Deze onderzoeksgebieden beslaan verschillende condities wat betreft bodem, klimaat en sociaaleconomische omstandigheden. De geselecteerde maatregelen worden toegepast, gemonitord en geanalyseerd in samenwerking met belanghebbenden.
BodemVerbeterende TeeltSystemen (BVTS) hebben betrekking op zowel het gewastype, de gewasrotatie als de hieraan gekoppelde teeltpraktijken. Ze verbeteren de bodemkwaliteit - en dus ook de bodemfuncties - en hebben een positieve impact op de rendabiliteit en duurzaamheid van de teelten.
Het project is een samenwerking tussen 28 partners uit verschillende Europese landen en wordt gecoördineerd door Wageningen Environmental Research (Nederland). In Vlaanderen is de Bodemkundige Dienst van België (BDB) verantwoordelijk voor de uitbouw en opvolging van een studiegebied gelegen in Vlaams-Brabant. In dit gebied verzorgt de BDB de opvolging van veelbelovende Bodemverbeterende TeeltSystemen (BVTS) en is ze verantwoordelijk voor de productieve samenwerking met alle Vlaamse stakeholders.
In het SoilCare studiegebied volgt de BDB reeds jarenlang enkele lange-termijnproeven op in verband met bodembewerking (niet-kerende grondbewerking), evenals de intussen reeds 20-jarige gft-compost-proef. Ook andere bodemverbeterende teeltsystemen, zoals het gebruik van diverse soorten groenbedekkers, het aanleggen van dammetjes in ruggenteelten en strip-till werden er reeds onderzocht.
Daarnaast werden een aantal interessante en veelbelovende teeltsystemen geselecteerd om verder uit te testen en te demonstreren in praktijkproefvelden:
- het gebruik van bodemverbeterende middelen, zoals gft-compost en houtsnippers, in vergelijking met meer traditionele organische bemesting zoals varkensstalmest;
- (verminderde-) bodembewerkingstechnieken voor maïs, zoals strip-till en niet-kerende grondbewerking in vergelijking met ploegen, evenals de onderzaai van gras in maïs.
Resultaten
In Vlaanderen legden we verschillende proefvelden aan. In Lovenjoel vergeleken we bodemverbeterende middelen zoals compost, houtsnippers en varkensstalmest en bestudeerden hun invloed op de bodemkwaliteit.
Op het proefveld werd compost in het najaar toegediend met een verticale stalmeststrooier.
In een tweede proefveld testten we striptill en onderzaai gras. Bij striptill gebeuren de bodembewerkingen niet over het volledige veld, maar enkel in de rijen die ingezaaid worden.
Striptill kan ook gebeuren in een nog levende grasmat of groenbedekker. Zo blijft de bodem tussen de rijen van de hoofdteelt bedekt.
Bij onderzaai gras in mais wordt raaigras als groenbedekker gelijktijdig met of vlak na de mais gezaaid. Zo heeft de groenbedekker een voorsprong tegenover raaigras dat pas na de oogst van de mais ingezaaid wordt. Het gras heeft een beter ontwikkelde wortelmat en neemt meer stikstof op omdat het meer biomassa aanmaakt.
Projectpartners: 29 partners uit 19 verschillende Europese landen, volledige lijst van partners: zie www.soilcare-project.eu
Financiering: Horizon2020
Projectperiode: maart 2016 tot maart 2021
